Camera's aan of uit? Wat er echt gebeurt in virtuele vergaderingen - en waarom het uitmaakt voor luisteren, energie en verbinding

Een desktopstudie om te bepalen wanneer wel en wanneer niet de camera te gebruiken in virtuele vergaderingen

Ik heb me vaak afgevraagd waarom ik in sommige virtuele vergaderingen beter luister als de camera aan staat. uit.
Als coach vertrouw ik sterk op gezichtsuitdrukkingen, Micro-reacties en subtiele energieverschuivingen. Deze aanwijzingen helpen me om de persoon achter de woorden te voelen. Toch zijn er momenten waarop ik de camera uitzet - en er gebeurt iets verrassends: Ik hoor dieper.

Het is contra-intuïtief. In een wereld die “zichtbaarheid” en “betrokkenheid” viert, voelt het bijna taboe om de camera uit te schakelen. Maar recent onderzoek van toonaangevende instellingen zoals Harvard Business Review, MIT Sloan, Universiteit van Stanford, en Harvard Business School laat zien dat deze paradox eigenlijk wel zin heeft.

Dus heb ik een desktopstudie gedaan, waarbij ik een aantal AI's (ChatGPT, Le Chat, Copilot) heb gebruikt om snel een desktopstudie uit te voeren en deze te mixen met mijn persoonlijke ervaringen. Ik werk zowel in een internationaal bedrijf (ASML) als in mijn eigen bedrijf, waar ik voornamelijk één op één coach, en vaak virtueel. Ik wilde beter begrijpen wat de rol van de camera is in verschillende situaties.

De verborgen kosten van altijd ‘aan’ zijn’

Harvard Business Review publiceerde een onderzoek met de titel “Onderzoek: Camera's aan of uit?” die ontdekte dat virtuele vergaderingsmoeheid niet alleen wordt veroorzaakt door te veel vergaderingen - het is sterk gekoppeld aan de camera aan hebben staan¹. De cognitieve belasting van het beheren van gezichtsuitdrukkingen, lichaamshouding en achtergrond, terwijl je professioneel aanwezig blijft, verhoogt de uitputting aanzienlijk.

MIT Sloan Management Review bevestigt dit vanuit een neurologisch perspectief. Hun artikel “Virtuele vergaderingen en je hersenen” meldt EEG- en ECG-bewijs dat videovergaderingen creëren hogere mentale belasting en aanhoudende stressreacties dan persoonlijke gesprekken².
Je hersenen werken harder om afgevlakte visuele signalen en vertraagde microsignalen te interpreteren, ook al denken je ogen en oren dat je gewoon “op het scherm praat”.”

Het is niet alleen de hoeveelheid vergaderingen die ons uitput - het is de voortdurend performatief bewustzijn van zichtbaar zijn.

Wanneer camera's helpen - en wanneer niet

Natuurlijk heeft zichtbaarheid voordelen.
In kleine groepen of coaching, oogcontact en gezichtsuitdrukking vertrouwen, empathie en verstandhouding versterken. Onderzoek van de Harvard Business School naar virtuele teams toont aan dat visuele verbinding helpt bij het opbouwen van psychologische veiligheid en gedeeld begrip³ - beide essentieel bij coaching en leiderschapsontwikkeling.

Maar de context is belangrijk.
Wanneer vergaderingen informatief, operationeel of cognitief zwaar zijn, kunnen camera's diepgaand luisteren in de weg staan. Het cognitieve onderzoek van MIT suggereert dat mensen informatie nauwkeuriger en reflectiever opnemen wanneer de visueel kanaal is vereenvoudigd, Zo komt er mentale bandbreedte vrij voor betekenis in plaats van zelfpresentatie.

Met andere woorden:
Soms zorgt het uitschakelen van de camera ervoor dat de hersenen - en de persoon - echt kunnen luisteren.

Eén-op-één vs. groepsbijeenkomsten: Het is niet hetzelfde hersenwerk

Opkomend onderzoek van Universiteit van Stanford en Harvard Business Review onthult dat virtuele vergaderingsmoeheid niet uniform is - het hangt sterk af van de aantal deelnemers en de sociale context.

In 1-op-1 instellingen, camera's bevorderen echte verbinding. Het Stanford Virtual Human Interaction Lab (Jeremy Bailenson, 2021) ontdekte dat kleine, dyadische videogesprekken het volgende mogelijk maken oog-blik coördinatie en empathie synchronisatie, Ze ondersteunen dieper vertrouwen en wederzijdse regulering. Deze gesprekken weerspiegelen face-to-face communicatie en zijn ideaal voor coaching, mentoring of feedbacksessies.

Maar in bijeenkomsten met meerdere deelnemers, Dezelfde visuele verbinding wordt een bron van overbelasting. De hersenen proberen meerdere gezichten tegelijk, Elk van hen wordt gezien alsof ze zich in een persoonlijke ruimte bevinden - iets waarvoor het nooit ontworpen is. Het resultaat: cognitieve vermoeidheid, verdeelde aandacht en emotionele uitputting.

Harvard Business Review voegt eraan toe dat mensen in groepsvergaderingen het volgende ervaren hogere angst voor zelfpresentatie en een sterker gevoel bekeken te worden⁶. Dit effect wordt versterkt in hiërarchische of gemengde statusvergaderingen - bijvoorbeeld wanneer directieleden in beeld zijn bij senior leiders. De aanwezigheid van veel camera's vergroot de sociale vergelijking, het hiërarchiebewustzijn en het impressiemanagement.

De bevindingen van MIT Sloan versterken dit: videovergaderingen met meerdere personen vereisen constante besluitvorming over waar de aandacht naartoe gaat en wanneer te spreken, wat de diepte van het luisteren en de nauwkeurigheid van empathie verstoort⁷.
Daarentegen kunnen deelnemers zich in een één-op-één setting volledig richten op betekenis, toon en emotie - de hoofdingrediënten van echte verbinding.

De implicatie is duidelijk:
Virtuele aanwezigheid doet niet lineair schalen. Wat vertrouwen en verbinding schept in een één-op-één gesprek, kan energie en aandacht onttrekken in een grote groep.

De gelijkheidsdimensie: Niet iedereen voelt zich veilig om gezien te worden

Er is ook een menselijke invalshoek. Onderzoek van de Universiteit van Arizona, geciteerd in HBR, toont aan dat vrouwen en junior werknemers het volgende rapporteren grotere vermoeidheid en druk om er toonbaar uit te zien op video⁸.
Wanneer organisaties een “camera-op”-beleid opleggen, kunnen ze onbedoeld stress en zelfbewustzijn vergroten, vooral bij mensen die een evenwicht zoeken tussen thuis, zorg of culturele ongemakken en constante zichtbaarheid.

Als coaches en leiders moeten we onthouden: Psychologische veiligheid omvat de vrijheid om zichtbaarheid te kiezen.

De vermoeidheid voorbij: Hoe de camera de verbinding vormgeeft

Het onderzoek van Harvard toont ook aan dat de aanwezigheid van een camera verandert hoe anderen waarnemen u. Deelnemers met camera's uit werden vaak gezien als minder geëngageerd of minder klaar voor leiderschap, zelfs als hun bijdragen gelijk waren. Zichtbaarheid geeft aanwezigheid aan en afwezigheid riskeert misinterpretatie.
De camera uitzetten kan je luisteren dus verdiepen, maar het kan ook je waargenomen invloed in de virtuele ruimte verminderen.

De paradox is duidelijk:
Camera aan - hogere verbinding, maar meer vermoeidheid.
Camera uit - minder stress, maar mogelijk verlies van zichtbaarheid.

Dus wat is de weg vooruit?

Opzettelijk gebruik van camera's: Een nieuwe virtuele etiquette

Uit mijn ervaring met het coachen van leiders en teams wereldwijd blijkt dat de oplossing niet in regels ligt, maar in intentie.

Zo pas ik het toe:

• Normen co-creëren aan het begin van vergaderingen. Bepaal wanneer zichtbaarheid waarde toevoegt (dialoog, emotie, vertrouwen opbouwen) en wanneer het oké is om uit te schakelen (diep luisteren, reflectie, notities maken).
• Moedig mensen aan om hun zelfbeeld uit te schakelen, zelfs als hun camera aan staat. Onderzoek van MIT toont aan dat dit vermoeidheid en zelfbewustzijn drastisch vermindert¹⁰.
• Ontwerp “camera-uit” luisterblokken in coachings- of teamsessies - bijvoorbeeld 5 minuten puur luisteren voordat iemand spreekt.
• Richt je op de kwaliteit van de aandacht, niet op het imago. Wat telt is tegenwoordigheid van geest, niet pixels op het scherm.

Voor coaches: Beide modaliteiten doelgericht gebruiken

In mijn eigen coachingsessies heb ik geleerd dat beide modaliteiten hun momenten hebben.
Als ik een leider help om door emoties, onzekerheid of relationele complexiteit te navigeren, houd ik de camera aan - het maakt empathie en resonantie mogelijk.
Als het gesprek diep nadenkt, nodig ik ze vaak uit om zet het uit en sluiten hun ogen:
“Laten we luisteren naar wat er binnen gebeurt.”

Het verandert de energie volledig.
Zonder visuele aanwijzingen vertragen mensen, stemmen ze zich op zichzelf af en luisteren ze eerlijker naar zichzelf.

Dit is geen terugtrekking.
Het is aanwezigheid - van een andere soort.

Leiderschap in een VUCA-wereld: Anders zien en horen

In een wereld waarin volatiliteit, onzekerheid, complexiteit en ambiguïteit het nieuwe normaal zijn, moeten leiders leren omgaan met zowel energie en attentie. Constante zichtbaarheid put beide uit.
Goed presterende teams worden niet opgebouwd door altijd “aan” te staan, maar door te weten wanneer je visueel contact maakt en wanneer je ruimte maakt voor diep, onverstoord luisteren.

Die balans - tussen zichtbaarheid en aanwezigheid - is onderdeel van wat ik noem Reflecteren → Reset → Uitlijnen → Stijgen.
Het gaat er niet alleen om hoe we op vergaderingen verschijnen, maar ook hoe we voorwaarden creëren voor bewustzijn, energie en echte menselijke verbinding.

Referenties

1. Harvard Business Review (2021). Onderzoek: Camera's aan of uit? https://hbr.org/2021/10/research-cameras-on-or-off
2. MIT Sloan Management Review (2021). Virtuele vergaderingen en je hersenen: Vier manieren om te verfrissen. https://sloanreview.mit.edu/article/virtual-meetings-and-your-brain-four-ways-to-refresh
3. Harvard Business School Working Knowledge (2023). De kritieke minuten na een virtuele vergadering die teams kunnen maken of breken. https://www.library.hbs.edu/working-knowledge/virtual-meetings-can-ruin-teams-what-leaders-do-afterward-can-make-them-better
4. MIT Media Lab (2022). De tekortkomingen van videoconferentietechnologie. https://direct.mit.edu/pvar/article-pdf/doi/10.1162/pres_a_00398/2191842/pres_a_00398.pdf
5. Bailenson, J. (2021). Nonverbale overbelasting: Een theoretisch argument voor de oorzaken van zoommoeheid. Technologie, geest en gedrag. https://doi.org/10.1037/tmb0000030
6. Shockley, K. et al. (2021). De vermoeidheid van het gebruik van camera's in virtuele vergaderingen. Universiteit van Arizona / Samenvatting HBR.
7. MIT Sloan Management Review (2022). Virtuele vergaderingen en je hersenen. https://sloanreview.mit.edu/article/virtual-meetings-and-your-brain-four-ways-to-refresh
8. Universiteit van Arizona (2021). Cameragebruik en genderspecifieke vermoeidheid in virtuele vergaderingen. https://arizona.edu
9. HBR (2022). Percepties van betrokkenheid in virtuele teams. https://hbr.org
10. Stanford Virtual Human Interaction Lab (2021). Zoommoeheid en de rol van zelfbeeld. https://vhil.stanford.edu